Η Οικονομική Δικτατορία (Αυριανή Μακεδονίας -
Θράκης 3.4.2011)
|
Α
|
νάμεσα στη τραγωδία της Ιαπωνίας, τις ταραχές της
Αφρικής, την οικονομική κρίση της Ευρώπης μπαίνουν οι διεθνείς οίκοι
αξιολόγησης να επιβάλλουν τη δική τους λογική. Όλοι οι σκεπτόμενοι
άνθρωποι απορούν ποιος δίνει την εξουσία
σ’αυτούς (Moodys
Standard
& Poors
και Fitch)
να αξιολογούν την πιστοληπτική ικανότητα και την αξιοπιστία των χωρών. Στην
πραγματικότητα αναφερόμαστε σε ιδιωτικές εταιρείες, χωρίς κανένα θεσμικό ρόλο,
που αναγορεύονται σε τιμητές του παγκόσμιο πολιτικού και κοινωνικού σκηνικού.
Η κρίση της ηγεσίας μετά το τέλος της ιστορίας
Ίσως θα ήταν χρήσιμο να θυμηθούμε τα τρία σενάρια
(Ν.Μουζέλη 2001)[1] που περιγράφουν το μέλλον της ανθρωπότητας. Πρώτος άνοιξε
το θέμα ο Φράνσις Φουκουγιάμα
υποστηρίζοντας ότι στη μετακομμουνιστική εποχή η κυριαρχία του
νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού που βλέπουμε στις ημέρες μας είναι αναπότρεπτη.
Στη συζήτηση μπήκε ο Σάμουελ Χάντινγκτον με την περίφημη θεωρία του περί
πολιτισμικών πολέμων, αυτός ενώ συμφωνεί με τον Φουκουγιάμα σε ό,τι αφορά τη
σταδιακή έκλειψη των πλανητικής εμβέλειας συγκρούσεων που έχουν ως βάση
διαφορές στην κοινωνική και οικονομική οργάνωση των κρατών-εθνών βλέπει τη
σταδιακή αντικατάσταση συγκρούσεων όπου κυριαρχεί το κοινωνικοοικονομικό
στοιχείο από συγκρούσεις πολιτισμικού / θρησκευτικού χαρακτήρα. Τέλος υπάρχει
το τρίτο σενάριο, που έχει κυρίως αναπτυχθεί από στοχαστές του κεντροαριστερού
χώρου, που υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει ένας αλλά πολλοί καπιταλισμοί και,
δεύτερον, η αμερικανική ηγεμονία και ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός που προωθεί
θα αμφισβητηθούν στις επόμενες δεκαετίες και από τον πιο αυταρχικό ασιατικό
(κυρίως κινεζικό) καπιταλισμό και από τον κοινωνικά πιο ευαίσθητο ευρωπαϊκό.
Αυτή η προσπάθεια να ερμηνευθεί ο μελλοντικός κόσμος
δηλώνει την αδυναμία της πολιτικής ηγεσίας να βρει το στίγμα της εξουσίας. Έτσι
δόθηκε χώρος σε αυτόκλητους αξιολογητές να «διαμορφώνουν» κατά το δοκούν το
διεθνές περιβάλλον με κριτήριο την κερδοσκοπική αντίληψη των αγορών.
Αυτό το (αυθαίρετο) προνόμιο της αξιολόγησης έχει
πολλούς κινδύνους για όλο το κοινωνικό
σύστημα της ανθρωπότητας, διότι έχει την ευκαιρία να μεταβάλλει τη συμπεριφορά
όλων των θεσμικών οργάνων που ασκούν εξουσία (βλέπε κυβερνήσεις) τροποποιώντας
την πολιτική στρατηγική προς όφελος των αγορών και εις βάρος των κοινωνιών.
Οι διεθνείς [αμερικάνικοι] οίκοι αξιολόγησης (Moodys Standard & Poors και Fitch) κατηγοριοποιούν τα κράτη με βάση
την πιστοληπτική τους ικανότητα, δηλαδή βάζουν
έναν λογιστικό κανόνα και ερμηνεύουν την αξία των εθνικών κοινωνιών με
γνώμονα τη δανειακή τους ανάγκη και τα οικονομικά τους αποθεματικά. Όμως αυτό
αποτελεί ένα κοινωνικό και πολιτικό λάθος.
Το σφάλμα της
ηγεσίας στην επιχείρηση τοκογλυφίας
Οι κοινωνίες
απαρτίζονται από ανθρώπους κι αυτοί δίνουν την αξία στο χρήμα κι όχι το χρήμα
στις κοινωνίες. Η λογική των αριθμών υπάρχει μέσα από τη δραστηριότητα των
κοινωνιών.
· Ποιος
δίνει το δικαίωμα σε κάποιους να αξιολογούν την ανθρώπινη με βάση τα οικονομικά
μεγέθη;
· Τι θα
συνέβαινε αν σταματούσαν όλες οι οικονομικές συναλλαγές για λίγες μέρες;
· Τι θα
συνέβαινε αν όλοι οι καταθέτες απέσυραν τα χρήματά τους την ίδια μέρα από τις
τράπεζες;
Η κινητήρια δύναμη του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού
συστήματος είναι οι κοινωνίες, που κινούνται μέσα στο ίδιο το νεοφιλελεύθερο
πλαίσιο και εξελίσσεται στο πιο αναρχοφιλελεύθερο σενάριο. Η επιλογή των οίκων
αξιολόγησης να κατηγοριοποιούν τα κράτη, υποχρεώνει τις ηγεσίες να κυνηγούν την
ευημερία των αριθμών με την πρακτική της τοκογλυφίας. Ειλικρινά, αν ο όγκος των
χρημάτων του εθνικού χρέους περνούσε στην κοινωνία, κυριολεκτικά ή
ανταποδοτικά, η εικόνα της κοινωνίας θα ήταν διαφορετική.
Αντίθετα, τα έθνη βρέθηκαν χρεωμένα από πολιτικές
και οικονομικές επιλογές των ηγεσιών τους. Οι κοινωνίες προδόθηκαν από τις
δυνάμεις που διαχειρίστηκαν τα «δημόσια πράγματα», όμως οι ηγεσίες έμειναν
ορφανές από οράματα και με πολλούς οικονομισάριους που βρίσκονται στην αυλή της
εξουσίας. Οι κοινωνίες δεν παράγουν χρήμα, παράγουν πολιτισμό. Είναι, λοιπόν,
λάθος να μπαίνουν στη ‘λογική της φαλιρισμένης επιχείρησης’.
Μια ζημιογόνα επιχείρηση μπορεί να κλείσει και οι
άνθρωποι θα συνεχίσουν να υπάρχουν, μια φαλιρισμένη κοινωνία δεν μπορεί να
κρατήσει τίποτε όρθιο, αφού δε θα υπάρχει κοινωνικό πλαίσιο να στηριχθεί. Η
αδυναμία διαχείρισης της κρίσης σημαίνει έλλειψη πολιτικού στίγματος, μιας
ταυτότητας που θα δείξει την ανακατανομή του πλούτου. Δεν αρκεί η αμφισβήτηση
του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού από τον ασιατικό ή ευρωπαϊκό καπιταλισμό,
χρειάζεται μια πειστική εναλλακτική επιλογή που θα απαντήσει άμεσα στην επίθεση
των οίκων αξιολόγησης και στη λογική των αγορών.
Αυτές οι «υποβαθμίσεις / αναβαθμίσεις» είναι η
παράπλευρη επίθεση των αγορών, που αφού εισπράττουν τα κέρδη του μηχανισμού
στήριξης (αφού τα κονδύλια αντλούνται από τους ίδιους χρηματοπιστωτικούς
μηχανισμούς που λειτουργούν με όλη την αγοραστική ιδιοτέλεια) με την ανακύκλωση
των υψηλών επιτοκίων δανεισμού, μειώνουν την οικονομική αξιοπιστία των χωρών
για να αυξήσουν το ποσοστό της τοκογλυφίας.
Κοινωνικός
& Οικονομικός Ολοκληρωτισμός
Ζούμε την πιο
γνήσια μορφή του πολιτικού ολοκληρωτισμού, χωρίς ταυτότητα με την ετικέτα
<< Οικονομική Κρίση>>, δεν έχει ιδεολογικό περίβλημα, ούτε στηρίζει
κάποιες κοινωνικές δυνάμεις, ενώ βρίσκεται απέναντι στις κοινωνίες – που μια
προς μια υποτάσσονται – στη λογική της παγκοσμιοποίησης. Αυτή η λογική μοιάζει
με κολλητική ασθένεια και οδηγεί στην αλληλοκατηγορία τις εθνικές κοινωνίες,
κάτι που αποδέχονται ο Φουκουγιάμα και ο Χάντινγκτον (βλέπε παραπάνω). Εμείς
αυτό το φαινόμενο το περιγράψαμε ως μεταπολιτισμό (Δ. Δρογίδης 2007) [2] και ως μαζική κοινωνία (Δ. Δρογίδης 2010)[3],
η σχέση της οικονομίας, της κοινωνίας και του πολιτισμού μπλέκεται με ιδιόμορφο
τρόπο[4]. Αυτή είναι η στρατηγική της παγκοσμιοποίησης.
Από την
Παγκοσμιοποίηση στην Οικουμενικότητα
Απέναντι σ’
αυτή τη μονεταριστική και αδιέξοδη παγκοσμιοποίηση επιλέγουμε την
οικουμενικότητα. Στην οικουμενικότητα δε
μπαίνουν όλοι ανεξαιρέτως στα ίδια μέτρα, κάθε κοινωνία έχει τη μοναδικότητά
της και δε μπορεί να αξιολογηθεί περισσότερο ή λιγότερο από τις υπόλοιπες,
γιατί οι άνθρωποί της έχουν διαφορετικούς ρυθμούς ζωής, δουλειάς, ανάπτυξης και
παραγωγής. Ο βαθμός αποδοτικότητας σχετίζεται με τις ιδιαίτερες κοινωνικοπολιτικές
και χρηματοοικονομικές συνθήκες της περιοχής και έχει σχέση με τη νοοτροπία,
τον πολιτισμό και τη γεωγραφική θέση της περιοχής που αναπτύσσεται η κάθε
κοινωνία.
Επομένως η υποβάθμιση / αναβάθμιση μοιάζει με
ακρωτηριασμό του χαρακτήρα των εθνικών κοινωνιών. Όλες οι προσπάθειες για κοινά
μέτρα και ρυθμούς ανάπτυξης προβάλλονται, εκ του πονηρού, για να επιβληθεί ένα
μέτρο αντιπαλότητας που εξυπηρετεί τον ανταγωνισμό και την υποταγή στη λογική
των μεγεθών. Στην ουσία βρισκόμαστε σ’ ένα κυνήγι μαγισσών, που δε θέλει την
«παιδεία των πολιτισμών», αλλά το «φατριασμό των χωρών» σε παραγωγικές και
αντιπαραγωγικές, σε χρήσιμες και άχρηστες.
Κανείς δε μπορεί να βάλλει έναν πήχη σε όλες τις
κοινωνίες, ούτε να επιβάλλει ενιαίο θεσμικό πλαίσιο. Η έννοιες της οικονομίας,
της δημοκρατίας, τη γλώσσας, τη θρησκείας κλπ έχουν το δικό τους «μύθο» σε κάθε
λαό κι αυτό δεν αλλάζει όσες αναβαθμίσεις / υποβαθμίσεις επιβάλουν οι
ινστρούκτορες της οικονομίας. Η έκβαση της κρίσης, που επικαλούνται οι
πολιτικές ηγεσίες, δε μπορεί να είναι ευνοϊκή αν δεν αλλάξουν τη διαχειριστική
λογική και δεν αναζητήσουν κοινωνικά οράματα. Διαφορετικά, αντί για το «Τέλος
της Ιστορίας» η Ιστορία θα τους προσπεράσει.
[1] Νίκου Μουζέλη Τα τρία για το μέλλον της
ανθρωπότητας, εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 21.10.2001
[2] Δημήτριου Α. Δρογίδη, Από τον πολιτισμό στο μεταπολιτισμό, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2007
[3] Δημήτριου Α. Δρογίδη Η Πολιτική στα πυρά της
Τρομοκρατίας (κεφ. 2ο ενότητα Από την εθνική στη μαζική κοινωνία), Εκδόσεις
Φυλάτος, Θεσσαλονίκη, 2010
[4] το ίδιο όπως παραπάνω σελ. 146
ρ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Α ΔΡΟΓΙΔΗΣ
Επικοινωνία
Διδάκτωρ Ιστορίας
Παν/μίου Paris 1 Pantheon Sorbo Βασιλ. Ηρακλείου 26 54624
Θεσσαλονίκη
τ.
Υπότροφος Unesco
2310241502
φαξ 2310241514 κιν. 6973315622
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου